Aldatma, Harold Pinter'in orijinal adı Betrayal olan tiyatro oyunu.
Harold Pinter’ın Aldatma’sı, insanların birbirlerini çeşitli biçimlerde aldatmalarının, bitmiş bir ilişki bağlamında, sondan başa doğru bölümlenmiş (episodik) öyküsüdür. Zaman açısından bakıldığında ise, zamanın ileriye doğru alışılmış akışının tersine çevrilmesidir.
1977'de yazılan oyun, ilk olarak 15 Kasım 1978'de National Theatre yapımı olarak, Peter Hal’ın rejisiyle Londra’da Lyttelton Sahnesi’nde sahnelenmiş; Türkçeye Haluk Bilginer tarafından çevrilmiş, Türkiye’de ise ilk kez 1990-1991 sezonunda Ahmet Levendoğlu’nun rejisiyle Tiyatro Stüdyosu yapımı olarak Taksim Sahnesi’nde sahnelenmiştir.
2007-2008 sezonunda Nilüfer Sanat Tiyatrosu tarafından sahnelenmiştir.
2016-2017 sezonunda ise İBB Şehir Tiyatroları'nda yine Ahmet Levendoğlu yönetimiyle sahnelenmeye başlanmıştır.123
Oyunda Pinter olayı tersine kurgulamıştır ve arada ileri gidişlerle sondan başa doğru yönlendirir. Yavaş yavaş ortaya çıkar ki ikisi de evli olan ve ikisinin de çocuğu olan Emma ve Jerry, aralarındaki ilişkiyi bitirdikten yıllar sonra bir barda buluşurlar. Pek çok soru işareti taşıyan, seyircisini yadırgatan, var olan değer yargılarını sorgulayan bu ilişkinin kahramanlarından Jerry, Emma'nın kocası Robert'in eski bir dostu ve nikâh şahididir. Robert de bir soru işaretidir. Perde arkasında kalan hiç görünmeyen gizemli iki kişi daha vardır. Jerry'nin doktor karısı ile Jerry ve Robert'in romanlarını basıp para kazandıkları yazar. Bu İlişkiler yumağının çözümü seyirciye bırakılmıştır. Aldatma temasını birçok yönden ele alan oyun, Jerry-Emma ilişkisinin gelişimini anlatırken bu ilişkinin neden başladığını ve neden bittiğini hiç sorgulamaz; yalnızca “nasıl” başladığını, “ nasıl” geliştiğini ve “nasıl” bittiğini gösterir.4
Ayrıca Pinter, kadın, adam ve sevgilisi tarihsel üçgeni çerçevesinde gelişen karmaşık ilişkilerin birey-yaşam-toplum eksenine yansımasını kendisine özgü tiyatro dili ile işlemektedir. Aldatma teması üzerine kurulu gerçekçi bir öykünün gerçekçi ayrıntılarla işlendiği oyun kimilerince; belirsizliklere, dolambaçlı göndermelere dayanmışlığı ile tanınan Pinter tiyatrosundan bir uzaklaşma olarak değerlendirilmiştir.5
Aldatma’da zamanın geriye akacak şekilde düzenlenmesi, geleneksel “neden-sonuç” sırasını bozmuş; olay dizisi, sonuçlar nedenleri değil, nedenler sonuçları izleyecek şekilde kurulmuştur. Ve gerçekte bu sıkı bir “sonuç-neden” dizgesi de değildir. Dramatik aksiyonla “neden-sonuç dizgesi” arasındaki yaşamsal bağ kırılmış gibi görünse de, sonuçta oyun “kapalı biçimdir”; irili ufaklı düğümler ve dolayısıyla “merak” unsurunu finale dek ayakta tutabilmesi, dış aksiyonun yani olay dizisinin dışsal gelişiminin geriye doğru ilerlemesine karşın, iç aksiyonun yani anlamsal aksiyonun aslında ileriye doğru gitmesine bağlanabilir. Böylece merakı ve ilgiyi asıl ayakta tutan, çözümlemeci bir yöntemle oyunun sonuna dek adım adım oluşturulan “anlam” olmaktadır.6
Oyuncular
Teknik kadro
Nilüfer Sanat Tiyatrosu sahnelemesi (oyuncular); Emma: Neriman Uğur, Jerry : Barış Falay, Robert: Murat Karasu, Garson : Hakan Silahsızoğlu
Tiyatro Stüdyosu sahnelemesi (oyuncular); Emma: Zuhal Olcay, Jerry: Haluk Bilginer, Robert: Ahmet Levendoğlu
Tiyatro eleştirmeni Pınar Ender Çekirge, kurgunun zamanda şimdiden geriye doğru akışıyla adeta seyircinin belleğiyle oynandığını belirterek bu akışta detayların önemini belirtir. Örneğin Robert‘in ilk yıllarda saçındaki hafif açıklığın birkaç yıl önceye dönüldüğünde kapanmış görüldüğü tespitini yapar ve seyirciyi soru sormaya yönelten oyunu yine sorularla ifade eder; "Sahi ilk seyredilen mi en çok kalıyor akılda, yoksa şimdiki zamanda değil de eskilerde yaşanmış olanlar mı? Sonuçtan nedene bir akış olmasın sakın bu? Ya da ‘an’dan ‘geçmiş’e, gizli katmanlarıyla son dokuz yılın iç ödeşmesi? Belki hepsi. Belki de hiçbiri."8
Teknik olarak profesyonel reji, ışık, efekt, sahne, görsel efekt ve özellikle kostüm tasarımını etkileyici bulmuştur. Oyuncuların Pinter oyuncusu tarzında olduğunu ifade ederken, başarılı oyunculukları, çok özel sahne dilleri, sahne kullanımlarıyla o derin tereddütleri, içe çekilişleri, üç köşeli yalnızlıkları, hüzünleri, umursamazlıkları, kıskançlıkları, ince bir mizahın rüzgârıyla sahneye taşıdıklarını söyler.
Oyunda zamanın hafızayla olan ilişkisini, ihanete etik yaklaşmaktan öte estetik bakış ve kullanılan ironik tonlamanın hayli etkileyici olduğunu söylemiştir.
Oyunda izleyiciler olayları merak ederken, yazarın izleyenleri geçmişe doğru yolculuğa çıkarttığını belirterek, sahne tasarımının çok başarılı etkisinin de bu atmosferi oldukça gerçekçi kıldığını belirtmiştir.
Aldatma ya da ihanet deyince akıllara genellikle “neden?” sorusunun gelmesine rağmen, oyunda aksine Pinter’ın izleyicileri “ne zaman?” sorusunun peşinde sürüklediğinin altını çizer.
“Oyunun zekice yapılan kurgusunda zamanın geriye akmasıyla birden gerçeklere farklı açıdan bakabildiğimizi fark ediyoruz.” diyerek, yazarın hafızanın yol göstericiliğinde geçmişe bakmanın, olayları nasıl da farklı kavramaya neden olabildiğini düşündürdüğünü ifade etmiştir. Bu durumun ise son derece etkileyici olduğunu söyler.
Tam olarak yaşamı oynamanın, hayatı ve olayları sahnede estetize etmenin oyuncuların rolleriyle kurdukları güçlü duygusal bağla yaratıcı güçlerini ortaya koyarak ancak bu şekilde kusursuz bir performans sergilenebileceğini söyler.9
Oyuncu özelindeki yorumlarında ise gözlemlerini şöyle ifade eder;
| Ödül | Kategori | Ödül Sahibi |
|---|---|---|
| Ankara Sanat Kurumu Tiyatro Ödülü10 | En İyi Yönetmen | Ahmet Levendoğlu |
| Ankara Sanat Kurumu Tiyatro Ödülü | En İyi Çeviri | Haluk Bilginer |
Şehir Tiyatroları web sitesinde Aldatma
Orijinal kaynak: aldatma (oyun). Creative Commons Atıf-BenzerPaylaşım Lisansı ile paylaşılmıştır.
Ne Demek sitesindeki bilgiler kullanıcılar vasıtasıyla veya otomatik oluşturulmuştur. Buradaki bilgilerin doğru olduğu garanti edilmez. Düzeltilmesi gereken bilgi olduğunu düşünüyorsanız bizimle iletişime geçiniz. Her türlü görüş, destek ve önerileriniz için iletisim@nedemek.page